Het erfrecht in Nederland is het geheel van rechtsregels betreffende de overgang van een nalatenschap van een overledene op één of meer andere natuurlijke- of rechtspersonen. Het erfrecht is het deel van het burgerlijk recht dat de erfopvolging of successie regelt. Het woord erfrecht kan ook gebruikt worden in de betekenis van het concrete recht van iemand om iets concreets te erven, bijvoorbeeld het erfrecht op de nalatenschap van een overleden familielid.
Het Nederlandse erfrecht is geregeld in het Burgerlijk wetboek. De term die de wet daarbij hanteert is de erfopvolging. Dit is één van de gevallen waarbij men goederen (bezittingen en schulden) verkrijgt onder algemene titel. De erfgenamen (ook erven genoemd) volgen de overledene, aangeduid als de erflater, op in diens positie. Zowel zijn bezittingen als zijn schulden worden door het aanvaarden van de nalatenschap deel van het vermogen van de erfgenamen. Ook legaten (testamentaire beschikkingen) van de erflater creëren voor de erfgenamen schulden; een legaat komt, tenzij het aan één of meer bepaalde erfgenamen of legatarissen is opgelegd, ten laste van de gezamenlijke erfgenamen.
De wet onderscheidt twee manieren om erfgenaam te worden: bij versterf of krachtens testament/wilsbeschikking.
Erfgenaam bij versterf wordt men door een familierelatie met de overledene. De wet geeft een uitgebreide regeling wie erfgenaam bij versterf zijn. De erfgenamen bij versterf worden ingedeeld in vier groepen:
- partner en kinderen
- ouders, broers, zusters
- grootouders
- overgrootouders
Uitsluitend de eerst van toepassing zijnde groep erft, elk met een gelijk deel. Als iemand uit een groep zelf al is overleden, maar hij heeft wel nageslacht dan komen zijn kinderen gezamenlijk in zijn plaats; dit heet plaatsvervulling en geldt recursief: als een kind is overleden wordt zijn deel verdeeld over zijn kinderen, enz.
Erfopvolging krachtens uiterste wilsbeschikking daarentegen kan er voor zorgen dat het wettelijke stelsel kan worden doorbroken door het maken van een uiterste wil, beter bekend als testament. In de praktijk wordt een testament opgemaakt door een notaris. Op grond van het Haags Testamentvormenverdrag kan een Nederlander echter ook geldig in het buitenland een onderhands (eigenhandig) geschreven testament maken, wanneer dit voldoet aan de vormvereisten van het land waar(in) dit testament wordt gemaakt. Een dergelijk testament kan thuis worden bewaard en hoeft niet bij een notaris in bewaring te worden gegeven.
Door het maken van een testament wordt de wettelijke regeling terzijde geschoven. Ten aanzien van de eigen kinderen geldt daarbij echter een aanzienlijke beperking. Kinderen kunnen in een testament wel worden onterfd, maar zij hoeven zich daar niet bij neer te leggen. Zij kunnen namelijk aanspraak maken op hun zogenaamde legitieme portie. Dat is een deel van de nalatenschap waar kinderen, ook al zijn ze onterfd, volgens de wet altijd aanspraak op kunnen maken. De wet geeft echter ook de mogelijkheid om de opeisbaarheid van de legitieme portie door de kinderen uit te stellen. Zo kan de testateur bepalen dat de kinderen hun legitieme portie pas kunnen opeisen als de partner van de testateur is overleden.
Na overlijden kan de langstlevende echtgenoot hertrouwen. Langstlevende partner had na overlijden een schuld aan de kinderen. Bij hertrouwen, kan door eventuele gemeenschap van goederen die na hertrouwen ontstaat, de vordering van de kinderen naar de tweede partner gaan of via de stiefouder bij de stief-familie terechtkomen. De kinderen hebben bij hertrouwen van de langstlevende partner de mogelijkheid hun eigen positie te versterken. Zij kunnen een beroep doen op een zogenaamd wilsrecht. Als de kinderen een wilsrecht inroepen, krijgen zij goederen in eigendom, met een waarde van de vordering die zij hebben op de langstlevende echtgenoot. De langstlevende echtgenote krijgt dan wel het vruchtgebruik van deze goederen. Deze kan, of de stief-ouder, niet meer aan deze goederen komen of verkopen (alleen de rente of andere vruchten die uit deze goederen komen zijn voor de vruchtgebruiker).
Met andere woorden, de kinderen kunnen hun erfdeel veilig stellen en hoeven niet bang te zijn, dat hun aandeel erfdeel vooroverleden vader naar de erfgenamen gaat van de nieuwe partner van moeder. Wanneer moeder komt te overlijden vervalt het vruchtgebruik en verkrijgen de kinderen de volle eigendom van de goederen waarover een wilsrecht was ingeroepen.
Wilsrechten kunnen worden ingeroepen vanaf het moment dat langstlevende partner aankondigt in het huwelijk te willen treden (aantekenen bij de gemeente).
Codicil
Een codicil is een geheel eigenhandig geschreven wilsbepaling, voorzien van een datum en handtekening, waarin de erflater zelf een beperkt aantal zaken kan regelen voor na zijn dood, bijvoorbeeld als toevoegsel aan een testament. Een getypte of gedrukte tekst is niet rechtsgeldig en kan niet als codicil worden aangemerkt.
In een codicil kan iemand bepaalde legaten opnemen, echter alleen legaten van kleding, lijfs-toebehoren en bepaalde sieraden. Met 'bepaalde sieraden' worden bedoeld persoonlijke en/of sieraden die jaren tot de familie behoorden. Ook kunnen inboedelgoederen en boeken worden gelegateerd. Met andere woorden, alleen bepaalde kleine (persoonlijke) roerende zaken kunnen bij codicil vermaakt worden. Wil iemand grotere legaten of contanten legateren dan moet er een testament worden opgemaakt. Een testament kan –zoals voorheen vermeld- alleen door tussenkomst van een notaris worden opgemaakt.
Tevens kan in een codicil worden opgenomen dat de verkrijging door een of meerdere erfgenamen niet zal vallen in een gemeenschap van goederen. Dat wil zeggen:
Indien een kind erfgenaam is, en in gemeenschap van goederen gehuwd is, valt de verkrijging uit de nalatenschap van zijn ouder in deze gemeenschap van goederen van dit kind. Bij een eventuele echtscheiding van het kind, deelt zijn echtgenoot kind mee in de nalatenschap. Immers het vermogen van man en vrouw, zijn kind en echtgenoot moet dan door twee worden gedeeld. Indien in een codicil is opgenomen dat de verkrijging door het kind uit de nalatenschap niet zal vallen in een gemeenschap van goederen, blijft deze verkrijging privé van het kind. Bij eventuele echtscheiding van kind, blijft deze erfenis buiten de verdeling bij de echtscheiding.
Samen naar een oplossing
Dientengevolge kunnen op het gebied van erfrecht tussen partijen tal van problemen en/of verschillende denkwijzen ontstaan. Omdat erfrecht überhaupt een uiterst gecompliceerd onderwerp is kunt u wellicht beter direct contact met één van onze erfrechtspecialisten opnemen of u kunt eerst kosteloos via ons probleemformulier laten beoordelen in hoeverre wij u verder kunnen helpen.
Het Wetsbureau weet de weg in de regels van het erfrecht en staat u bij, adviseert en begeleidt u bij alle problemen betreffende het erfrecht. Op alle vlakken kunnen wij u -door middel van rechtskennis en jarenlange ervaring- optimaal en deskundig van dienst zijn. Waar nodig staan we u bij in de procedure voor de rechtbank (kantonrechter), maar lang niet alle zaken dienen bij de rechtbank ‘voor te komen’. Voorkomen is beter dan genezen, ook hierin.
Het Wetsbureau biedt u dan ook de mogelijkheid om tegen lage en betaalbare tarieven te profiteren van volledig optimale juridische ondersteuning. Als u een vraag hebt over erfrecht, aarzel dan niet om ons te bellen of om ons probleemformulier in te vullen. Wij bieden onze cliënten specialisten op het gebied van erfrecht, welke u professioneel terzijde staan bij al uw vraagstukken. Onze erfrechtspecialisten leggen u in begrijpelijke taal uit wat uw rechten én wat uw plichten zijn, wat u te wachten staat en welke stappen u het beste kunt nemen in uw kwestie/positie. Samen met u zoeken wij naar de beste oplossing. Het Wetsbureau geeft helder en concreet advies. Geen lange en onbegrijpelijke juridische verhalen over erfrecht waar u niks mee kunt. Uw belang staat te allen tijde voorop!