Aansprakelijkheidsrecht

Met aansprakelijkheid wordt in Nederland bedoeld dat een persoon gehouden is aan een verbintenis te voldoen. Als iemand aansprakelijk is, moet hij verhaal op zijn vermogen ter voldoening van een of meerdere verbintenissen accepteren, ook wanneer hij de verbintenis niet tot stand heeft gebracht. Het primaire doel van het (civiele) aansprakelijkheidsrecht in Nederland is herstel of compensatie van geleden schade. Daarnaast kan er een preventieve gedragscorrigerende werking van uitgaan. Een derde doel van aansprakelijkheidsrecht kan genoegdoening zijn: erkenning voor het feit dat men schade heeft geleden.

Het uitgangspunt in het civiele recht is dat men schade zelf dient te dragen. Er moeten zwaarwegende redenen zijn om van deze hoofdregel af te wijken. Het aansprakelijkheidsrecht stelt vast wanneer iemand in het algemeen of in een bepaald geval aansprakelijk is voor schade die een ander geleden heeft. Daarbij dient te worden opgemerkt dat aansprakelijkheid niet moet worden verward met verantwoordelijkheid.

Als ondernemer loopt u risico. U kunt bijvoorbeeld aansprakelijk zijn als u bij de uitoefening van uw bedrijf schade toebrengt aan anderen. Het Nederlands recht kent verschillende bronnen van aansprakelijkheid:

• Contractuele aansprakelijkheid: aansprakelijkheid die voortvloeit uit het niet nakomen van een overeenkomst, deze aansprakelijkheid volgt uit een rechtshandeling. U bent contractueel aansprakelijk als u een verplichting uit een contract niet volledig nakomt, bijvoorbeeld als u goederen niet, niet op tijd, of in slechte staat levert. Als u zich niet aan een contract houdt, dan levert u een ‘wanprestatie’ en moet u de schade vergoeden (behalve bij overmacht).
• Wettelijke aansprakelijkheid: deze aansprakelijkheid volgt uit feitelijke handelingen en zogeheten “blote” rechtsfeiten. Alle aansprakelijkheid die niet voortvloeit uit een overeenkomst, maar die voortvloeit uit de wet, wordt wettelijke aansprakelijkheid genoemd. De rechtsgronden voor deze aansprakelijkheid worden in de wet gevonden en wel omschreven als verbintenissen uit de wet. Hierbij maakt men een onderscheid tussen aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad en aansprakelijkheid uit rechtmatige daad.

Het burgerlijk recht maakt verder nog een onderscheid tussen schuld (aansprakelijkheid) en risico (aansprakelijkheid). Als er wordt voldaan aan de volgende drie voorwaarden, is er sprake van schuldaansprakelijkheid:

• Er is sprake van onrechtmatig handelen, dat wil zeggen dat er wordt gehandeld in strijd met de zorgvuldigheidseisen die mogen worden verwacht ten opzichte van personen en goederen van anderen;
• U hebt schuld aan het plaatsvinden van dat onrechtmatig handelen;
• En er is schade die het gevolg is van uw onrechtmatig handelen.

Bij risicoaansprakelijkheid speelt schuld geen rol. Als een bepaald risico zich voltrekt dan is daarmee de aansprakelijkheid gegeven. Er hoeft hierbij geen sprake te zijn van verwijtbaar gedrag. Zo kunt u als werkgever aansprakelijk zijn voor fouten van werknemers, zonder dat u zelf iets verkeerd hebt gedaan. Bepaalde specifiek in de wet omschreven risico’s komen dus voor rekening van de verantwoordelijke. Andere voorbeelden van risicoaansprakelijkheid:

• Aansprakelijkheid voor niet-ondergeschikten;
• Aansprakelijkheid voor gebouwen;
• Als producent voor schade die is veroorzaakt door een gebrek in uw producten;
• Aansprakelijkheid voor milieuschade;
• Als werkgever voor schade die uw werknemers oplopen tijdens hun werkzaamheden.

Deze vormen van aansprakelijkheid heten behalve risicoaansprakelijkheid ook wel kwalitatieve aansprakelijkheid.

Sinds de invoering van het nieuw Burgerlijk Wetboek in 1992 komt de term wanprestatie niet meer voor in de wet. In plaats daarvan wordt naar de wettekst gesproken van toerekenbare tekortkoming in de nakoming.
Als de wederpartij geen schuld heeft, of als de oorzaak niet binnen zijn risico ligt, dan is er sprake van overmacht. Dit wordt een ‘niet-toerekenbare tekortkoming’ genoemd. De wederpartij moet overmacht kunnen aantonen. Als er geen overmacht is, dan is er sprake van een wanprestatie. De oorzaak van het niet nakomen is dan voor rekening en risico van de wederpartij. Dit wordt een ‘toerekenbare tekortkoming’ genoemd. Een bloot rechtsfeit is geen feitelijke handeling maar levert wel een rechtsgevolg op. Blote rechtsfeiten bestaan dus niet uit gedragingen van mensen.

Je kunt je aansprakelijkheid ook op verschillende manieren beperken, bijvoorbeeld door:

• een verzekering af te sluiten. De verzekeraar betaalt dan de aansprakelijkheidslast;
• de juiste rechtsvorm te kiezen. In een rechtsvorm met rechtspersoonlijkheid, zoals een bv, ben je bijvoorbeeld normaliter niet aansprakelijk met je privévermogen. Dit kan een reden zijn om te kiezen voor een bv en niet voor een eenmanszaak;
• afspraken te maken in contracten en algemene voorwaarden. Hiermee kun je bepaalde aansprakelijkheden uitsluiten. Let er wel op dat je aansprakelijkheid in de wet niet altijd opzij kunt schuiven in een contract of algemene voorwaarden.

Een exoneratiebeding of exoneratieclausule is een vrijwaring op grond waarvan, mits in het betreffend geval en onder de gegeven omstandigheden geldig, een wettelijke verplichting tot schadevergoeding, ontstaan door een toerekenbare tekortkoming of onrechtmatige daad, wordt uitgesloten of beperkt. Voorbeelden van exoneratieclausules zijn bordjes die worden opgehangen bij garderobes en sportcentra waarop wordt aangegeven dat de directie zich niet aansprakelijk stelt voor schade of diefstal. Ook worden exoneratiebedingen vaak opgenomen in de algemene voorwaarden van overeenkomsten. Het ophangen van een bordje waarop aansprakelijkheid wordt uitgesloten voorkomt niet altijd dat men toch aansprakelijk wordt gesteld. Een beroep op exoneratie is niet altijd louter op basis van een bordje of van een clausule in een overeenkomst toegestaan. Om een beroep op een exoneratiebeding te kunnen honoreren moet in de eerste plaats vast staan of de partijen vooraf voldoende op de hoogte waren van het beding en ermee akkoord gingen. Het beroep op het beding slaagt niet als een slachtoffer aannemelijk kan maken dat hij een daartoe strekkend bordje niet heeft opgemerkt. Een ondernemer die zich via bordjes wil vrijwaren van aansprakelijkheid zal zijn klanten dus expliciet op deze informatie moeten wijzen. Ook als de benadeelde partij wel op de hoogte was van het exoneratiebeding en ermee heeft ingestemd, kan het beding toch niet altijd vrijwaren van aansprakelijkstelling. Een exoneratiebeding dat is opgenomen in een overeenkomst kan namelijk in strijd zijn met de goede zeden of de openbare orde. Dat betreft bijvoorbeeld exoneratiebedingen die bewuste roekeloosheid of opzettelijke nalatigheid beogen toe te staan. Dergelijke bedingen zijn niet rechtsgeldig. Ook spelen overwegingen van redelijkheid en billijkheid een rol. Men kan zich niet simpelweg middels een eenzijdige wilsverklaring van eigen plichten en verantwoordelijkheden ontslaan. De rechter bepaalt wanneer er sprake is van een onredelijke of onbillijke situatie. Zo zal een beroep op een exoneratieclausule niet slagen als de schade onevenredig groot en onverzekerbaar is en als er sprake is van opzet of grote nalatigheid door de partij die aansprakelijkheid wordt gesteld.

Het Wetsbureau weet de weg in de regels van het aansprakelijkheidsrecht en staat u bij, adviseert en begeleidt u bij alle problemen betreffende aansprakelijkheidsrecht. Of het nu gaat om:

• het bepalen van enige aansprakelijkheid;
• aansprakelijkheidsstelling;
• bepalen en verhalen van schade;
• afweren van enige aansprakelijkheid;
• onderhandelen met veroorzaker of slachtoffer;
• voeren van procedures;
• verhalen van schade bij de verzekeraar;
• onderhandelen met de schaderegelaar;
• enz.

Dientengevolge kunnen tussen beide partijen tal van problemen en/of verschillende denkwijzen ontstaan. Samen met u zoeken wij naar de beste oplossing. Op alle vlakken kunnen wij u -door middel van rechtskennis en jarenlange ervaring-optimaal en deskundig van dienst zijn. Waar nodig staan we u bij in de procedure voor de rechtbank (kantonrechter), maar lang niet alle zaken dienen bij de rechtbank ‘voor te komen’. Voorkomen is beter dan genezen, ook hierin.

Het Wetsbureau biedt u dan ook de mogelijkheid om tegen lage en betaalbare tarieven te profiteren van volledig optimale juridische ondersteuning. Wij bieden onze cliënten specialisten op het gebied van aansprakelijkheidsrecht, welke u professioneel terzijde staan bij al uw vraagstukken. Onze aansprakelijkheidsrechtspecialisten leggen u in begrijpelijke taal uit wat uw rechten én wat uw plichten zijn, wat u te wachten staat en welke stappen u het beste kunt nemen in uw kwestie/positie. Uw belang staat te allen tijde voorop!

Als u een vraag hebt over aansprakelijkheidsrecht, aarzel dan niet om ons te bellen of om ons probleemformulier in te vullen. Telefonisch kunnen we u al heel wat uitleggen of u kunt eerst kosteloos via ons probleemformulier laten beoordelen in hoeverre wij u verder kunnen helpen. Het Wetsbureau geeft helder en concreet advies. Geen lange en onbegrijpelijke juridische verhalen over aansprakelijkheidsrecht waar u niks mee kunt.